Voor het vak aardrijkskunde van de heer Schutte hebben we de praktische opdracht gekregen om een geografisch onderzoek te doen van je eigen omgeving, waar bijvoorbeeld een vergelijking inzit.
Wij maken een vergelijking tussen Velserbroek (gemeente Velsen) en Schalkwijk (gemeente Haarlem). Hieronder wordt uiteengezet hoe we dit hebben aangepakt.
Allereerst wordt de centrale onderzoeksvraag geformuleerd. In hoofdstuk 1 is die opgenomen. Daarbij zijn een paar deelvragen bedacht, die uiteindelijk gezamenlijk het antwoord geven op de hoofdvraag.
Er is ook een hypothese opgesteld. Die hypothese gaan we toetsen, waardoor die bevestigd wordt of verworpen.
Het plan van aanpak geeft aan wat we precies gaan doen en met welke methoden (hoofdstuk 2).
In hoofdstuk 3 zijn de relevante gegevens over Velserbroek gepresenteerd. In hoofdstuk 4 komt Schalkwijk aan de orde. De beide hoofdstukken hebben een vergelijkbare structuur. De informatie is daarin opgenomen die nodig is om de deelvragen te kunnen beantwoorden en de hypothese te toetsen.
Hoofdstuk 5 is de kern van dit verslag. Daarin wordt de relevante informatie met elkaar vergeleken. Ook worden de onderzoeksvragen in dit hoofdstuk beantwoord en tevens worden er conclusies getrokken.
Het verslag eindigt met een evaluatie, waarin wordt terug geblikt op de hele opdracht en nog allerlaatste opmerkingen zijn vermeld.
In de bijlagen zijn de bronnenlijst en het logboek opgenomen.
1.1 Centrale onderzoeksvraag
Is er een verband tussen de aard en omvang van de voorzieningen en de aard en omvang van de inwoners van Schalkwijk en Velserbroek?
1.2 Deelvragen
Over de inwoners:
Wat is het aantal inwoners?
Welke leeftijd hebben de inwoners?
Wat is de etniciteit van de inwoners?
Over de woningen:
Hoeveel inwoners zijn huiseigenaar en hoeveel zijn huurder?
Hoeveel woningen, welk type woningen staan in de wijk en hoe oud zijn de woningen?
Wat zijn de reikwijdtes en de verzorgingsgebieden van de belangrijke voorzieningen?
1.3 Hypothese
Wij denken dat in vergelijking met Velserbroek Schalkwijk een grotere wijk is, en dat er grotere winkels (ook van winkelketens) zitten en er meer voorzieningen zijn. Het heeft daarom ook een meer regionale functie dan Velserbroek, er komen ook veel mensen van buiten Schalkwijk.
Daarnaast denken wij dat er in Schalkwijk veel meer allochtonen wonen vergeleken met Velserbroek. We verwachten ook dat in Velserbroek procentueel veel meer ouderen wonen dan in Schalkwijk omdat Velserbroek een veel rustigere woonplek is.
Wat betreft de woningen verwachten wij dat er veel meer oudere woningen zijn in Schalkwijk dan in Velserbroek omdat in Velserbroek pas de laatste jaren later veel woningen zijn gebouwd.
De bedoeling is om de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden door allereerst een antwoord te vinden op de deelvragen.
2.2 Methode
De aanpak hiervoor is om de nodige gegevens op het internet op zoeken. Dit is een zogenaamde documentstudie. Daarnaast willen we via ondervragingen aan bepaalde mensen de vraag over de reikwijdtes en verzorgingsgebieden beantwoorden.
We analyseren de gegevens die we verzamelen en rapporteren daarover. Om te beginnen presenteren we de gegevens over Velserbroek, daarna over Schalkwijk.
Vervolgens zullen we via deze gegevens de deelvragen beantwoorden. Daarna zal er een vergelijking worden gemaakt over de genoemde onderdelen van de twee wijken (deelvragen). Daarna wordt de hypothese bevestigd of juist verworpen. Ten slotte wordt het antwoord geformuleerd op de centrale onderzoeksvraag.
2.3 Tijdsplanning
In het logboek in de bijlage is opgenomen hoe, wat en wanneer we welke stappen hebben gezet. We zijn 25 april 2011 gestart met het nadenken over de onderzoeksvraag en aanpak. We schatten destijds in dat we ieder circa 20 uur zouden besteden aan de opdracht. De termijn om het af te ronden werd uiteindelijk bepaald op 16 juni. Op die datum moest het verslag op een weblog worden geplaatst.
In dit hoofdstuk komt Velserbroek aan de orde. Vergelijkbaar met het volgende hoofdstuk over Schalkwijk, wordt hierin alle voor deze praktische opdracht relevante informatie vermeld. Om te beginnen gaat dat om algemene gegevens. Vervolgens om de informatie over de inwoners van Velserbroek. Daarna wordt in gezoomd op de woningen en tenslotte op de voorzieningen.
3.1 Algemene gegevens
Velserbroek is onderdeel van de gemeente Velsen. De grenzen worden aangegeven door de Hofgeesterweg/Broekeroog in het noorden, de Grote Buitendijk in het noordoosten, de Dammersweg in het zuidoosten, de Westlaan (gemeentegrens met Haarlem) in het zuiden en in het westen door het water van de Lange Sloot en de Lieskamp.
3.2 De inwoners: aantal, leeftijd, etniciteit en type huishoudens
Velserbroek telt 16.620 inwoners in 2008 met de in de tabel hieronder gepresenteerde leeftijdsverdeling2. De grootste leeftijdsgroep is tussen 45 en 65 jaar, en de kleinste groep is ouder dan 65 jaar.
Overzicht 1: leeftijdscategorieën in procenten, Velserbroek
Leeftijd
Percentage van Velserbroekse inwoners
tussen 0 en 15 jaar
24
tussen 15 en 25 jaar
12
tussen 25 en 45 jaar
27
tussen 45 en 65 jaar
28
ouder dan 65 jaar
10
Totaal
16.620
Over de herkomst van de Velserbroekers zijn de volgende gegevens van het CBS op internet te vinden3. Er wonen 1829 allochtonen in Velserbroek. Dat is 11 procent van de totale Velserbroekse bevolking. Van westerse allochtone afkomst is 7 procent daarvan, terwijl er 1 procent van Turkse, 1 procent van Surinaamse en 2 procent van overige afkomst is. In de tabel hieronder wordt hiervan een overzicht gegeven4.
Overzicht 2: afkomst in procenten, Velserbroek
Afkomst
Percentage van Velserbroekse inwoners
Autochtonen
89
Westerse allochtonen
7
Suriname
1
Turkije
1
overige
2
Totaal procentueel
100
Totaal aantal allochtonen
1829
Totaal aantal autochtonen
14.791
3.3 De woningen: aantal, type, leeftijd, koop- of huurhuis
Informatie over de woningen hebben we op www.funda.nl gevonden. In Velserbroek staan 5.705 woningen. Hiervan is 72 procent een koopwoning en 28 procent een huurwoning.
Van het totaal aantal woningen in Velserbroek is 3 procent vrijstaand, 70 procent een rijtjeshuis en eengezinswoning, 6 procent is twee onder een kap, maisonnettes 2 procent, flats 15 procent, overige is 4 procent.
In de tabel hieronder zijn de cijfers opgenomen.
Overzicht 3: type woning in procenten, Velserbroek
Type woning
Percentage
Vrijstaand
3
Rijtjeshuis
70
Twee onder een kap
6
Maisonnettes
2
Flats
15
Overige
4
Totaal percentage
100
Totaal absoluut aantal
5.705
Over de leeftijd van de woningen zijn de volgende gegevens bekend. Het grootste deel (bijna 60 procent) van de woningen is gebouwd na 1989. 37 procent is gebouwd tussen 1980 en 1989. De rest, circa 4 procent is onbekend of van de periode tussen 1920 en 1980.5
3.4 De voorzieningen: type en reikwijdte
3.4.1 Type voorzieningen
In Velserbroek zijn scholen, sportverenigingen, een sporthal, een gezondheidscentrum en een winkelcentrum te vinden. Hieronder zijn die voorzieningen nader beschreven.
Onderwijs6
Er zijn acht basisscholen en er is geen voortgezet onderwijs in Velserbroek.
Grafiek 1: basisscholen Velserbroek
Sportverenigingen7
Er zijn negen sportverenigingen in Velserbroek waar zeven uiteenlopende sporten worden beoefend. In de grafiek hieronder zijn die sporten weergegeven.
Grafiek 2: sportverenigingen Velserbroek
Gezondheidszorg
De gezondheidszorg in Velserbroek is voornamelijk geconcentreerd in het Wijkgezondheidscentrum8. In het centrum zijn vrijwel alle primaire gezondheidsdisciplines vertegenwoordigd. Het Wijkgezondheidscentrum is met name gericht op de inwoners van Velserbroek. Het bevat 1 apotheek en verschillende zorgverleningen vb. Tandarts, fysiotherapie en huisartsen.
Velserbroek heeft twee instellingen voor ouderen. Vlak naast het gezondheidscentrum liggen zorgcentrum “de Hofgeest” (voor zorgbehoevende ouderen) en woongemeenschap “de Zilvermeeuw”. Deze woongemeenschap telt zestien zelfstandige driekamer appartementen met een gemeenschappelijke ruimte annex keuken. De woongemeenschap richt zich op de leeftijdsgroep 55 tot 70 jaar 9.
Winkelcentrum Velserbroek*)
Velserbroek heeft een centraal gelegen winkelcentrum. Er zijn momenteel 34 winkels/bedrijven actief die voorzien in de (voornamelijk lokale) primaire levensbehoeften.
*)Bron: http://www.winkelcentrumvelserbroek
3.4.2 Reikwijdte en verzorgingsgebied van voorzieningen
1. Velseroorder Sport Vereniging (VSV)
Uit de website van de club is op te maken dat de voetbalclub in Velserbroek (VSV) leden heeft uit Velserbroek en omstreken (IJmuiden, Driehuis en Haarlem). De website van de voetbalclub 10. De reikwijdte van VSV is circa 5 km.
2.OBS De Molenweid
De Molenweid is de oude basisschool van Per. Wij hebben daar aan een aantal leerlingen gevraagd waar zij wonen. Van alle 18 ondervraagden woont iedereen in Velserbroek.
Dat betekent dat de reikwijdte van deze openbare basisschool ook ongeveer 1 km is.
3. Winkelcentrum Velserbroek
Het winkelcentrum van Velserbroek heeft slechts een aantal winkels waar de primaire behoeftes zoals voedsel worden voorzien.
In Velserbroek hebben we aan bezoekers van het winkelcentrum gevraagd of zij in het winkelcentrum wonen. We hebben dat aan 18 mensen gevraagd. Dat is een klein aantal, en is daarmee geen wetenschappelijk onderzoek, maar geeft wel een indicatie.
Van de mensen die we hebben gevraagd blijkt het merendeel in Velserbroek zelf te wonen, dat waren er 17. Eén woont verder weg. De reikwijdte van het winkelcentrum is ongeveer 1 km.
4. Gezondheidscentrum Velserbroek
Het gezondheidscentrum van Velserbroek heeft onder andere een apotheek, fysiotherapeut, mondhygiëniste en een psycholoog. In het gezondheidscentrum hebben we dezelfde vraag gesteld. Daar spraken we bij de ingang van het centrum 12 mensen. Van hen wonen er 9 in Velserbroek en 3 elders, in Santpoort-Noord, net buiten Velserbroek. De reikwijdte is ook hier ongeveer 1 km.
6 De drie openbare basisscholen zijn De Molenweid, Het Jonge Duin en De Duinroos. De vijf basisscholen met een kerkelijke grondslag zijn De Beekvliet, De Rozenbeek, De Hoeksteen, Het Anker en De Ark.
Er zijn twee voetbalclubs (VSV en VVH Velserbroek), een tennisclub (LTC De Hofgeest), een rugbyclub (de Smugglers), een badmintonclub (BC Velserbroek) en twee clubs voor judo/fitness (Oyama en Ben Rietdijk Sport).
In dit hoofdstuk komt Schalkwijk aan de orde. Vergelijkbaar met het vorige hoofdstuk over Velserbroek, wordt hierin alle voor deze praktische opdracht relevante informatie vermeld. Om te beginnen gaat dat om algemene gegevens. Vervolgens om de informatie over de inwoners van Schalkwijk. Daarna wordt in gezoomd op de woningen en tenslotte op de voorzieningen.
4.1 Algemene gegevens
Schalkwijk is het grootste stadsdeel van de gemeente Haarlem, de hoofdstad van de provincie Noord-Holland. Het is gelegen aan de zuid-oost kant van Haarlem, tussen het Spaarne aan de westkant en de Ringvaart aan de zuidkant.
Schalkwijk is de grote naoorlogse uitbreidingswijk van Haarlem. In Schalkwijk wonen ruim 31.000 mensen, ongeveer 20 procent van de totale Haarlemse bevolking. De meeste woningen zijn gebouwd in de jaren zestig van de vorige eeuw als aanpak van de woningnood. De wijk heeft brede straten met veel groen en in het midden een groot overdekt winkelcentrum. Hier zijn meer dan 125 winkels te vinden.1112
4.2 De inwoners: aantal, leeftijd, etniciteit en type huishoudens
Schalkwijk bestaat uit 4 wijken:
- Boerhaavewijk, waar ongeveer 6.350 personen wonen. In de Boerhaavewijk liggen het ziekenhuis, zwembad Boerhaavebad en Hotel Haarlem Zuid. 13
- Europawijk, met ongeveer 9.480 inwoners. 14
- Meerwijk, deze wijk heeft ongeveer 7.590 inwoners. Meerwijk heeft een gezondheidscentrum met een huisartsenpraktijk, een apotheek, een klein winkelcentrum en een brede school. 15
- Molenwijk, dat circa 8.100 inwoners telt. 16
Overzicht 4: leeftijdscategorieën in procenten, Schalkwijk17
Leeftijd
Percentage van Schalkwijkse inwoners*
tussen 0 en 15 jaar
16
tussen 15 en 25 jaar
12
tussen 25 en 45 jaar
28
tussen 45 en 65 jaar
26
ouder dan 65 jaar
19
Totaal
31.370
*) door afronding komt het totaal boven 100 %.
Over de herkomst van de Schalkwijkers zijn de volgende gegevens op internet te vinden18. Er wonen 12.734 allochtonen in Schalkwijk. Dat is 41 procent van de totale Schalkwijkse bevolking. Van westerse allochtone afkomst is 25 procent daarvan, ook 25 procent van Turkse, 21 procent van Marokkaanse, 6 procent van Surinaamse, 3 procent van Antilliaanse en Arubaanse en 20 procent van overige afkomst is. In de tabel hieronder wordt hiervan een overzicht gegeven19.
Overzicht 5: afkomst in procenten, Schalkwijk
Afkomst
Percentage van Schalkwijkse inwoners
Autochtonen
59
Westerse allochtonen
10
Suriname
3
NL Antillen en Aruba
1
Turkije
10
Marokko
9
overige
8
Totaal percentueel
100
Totaal aantal allochtonen
12.734
Totaal aantal autochtonen
18.636
4.3 De woningen: aantal, type, leeftijd, koop- of huurhuis
Informatie over de woningen in Schalkwijk komt ook van de website van de gemeente.
In Schalkwijk staan 14.898 woningen. Hiervan is 35 procent een koopwoning en 65 procent een huurwoning.
Van het totaal aantal woningen in Schalkwijk is het merendeel een flatwoning (62 procent), 34 procent is eengezinswoning, en de rest zijn overige typen (4 procent).20
In de tabel hieronder zijn de cijfers opgenomen.
Overzicht 6: type woning in procenten, Schalkwijk
Type woning
Percentage
Eengezinswoning (Vrijstaand, rijtjeshuis, twee onder een kap)
34
Maisonnettes
3
Flats
62
Overige
1
Totaal percentage
100
Totaal absoluut aantal
14.898
Over de leeftijd van de woningen zijn de volgende gegevens bekend. Een groot deel van de woningen is gebouwd in 10 jaar tijd tussen 1960 en 1970 (45 procent). Zoals we al eerder vermeldden, was er in jaren 60 van de vorige eeuw grote woningnood. Dit is de reden dat er zoveel werd gebouwd in die periode. Het andere grote deel is 20 jaar daarop volgend, van 1970 – 1990 (45 procent). Na 1990 kwamen er nog maar 9 procent van het totaal aantal woningen bij. De rest, circa 1 procent is onbekend of van de periode van vóór 1960.
4.4 De voorzieningen: type en reikwijdte
4.4.1 Type voorzieningen
Schalkwijk heeft allerlei voorzieningen, te weten scholen, portclubs, winkelcentra en medische voorzieningen. Hieronder worden die voorzieningen nader omschreven.
Winkelcentra21
In het midden van Schalkwijk ligt een groot overdekt winkelcentrum met meer dan 125 winkels, o.a. de Albert Heijn, Blokker, DekaMarkt, HEMA en Vroom & Dreesmann zijn er gevestigd. De soorten winkels:
Eten & Drinken: vb. McDonald’s, Jamin en Gall&Gall.
In Meerwijk is ook een klein winkelcentrum, waarin een Vomar, Kruidvat, Primera en een kledingwinkel zit. Onder dit kleine winkelcentrum ligt een garage die deels gebruikt kan worden door bezoekers.
Medische zorg
- Er zijn 4 apotheken in elke wijk 1.
- Het Ziekenhuis Kennemer Gasthuis locatie Zuid.
- Een gezondheidscentrum bestaande uit verschillende zorgverleningen vb. fysiotherapie, tandarts en verloskundigen.
Scholen22
Het aantal basisscholen in Schalkwijk is negen en het aantal middelbare scholen is vier23.
Grafiek 3: basisscholen Schalkwijk
Grafiek 4: middelbare scholen Schalkwijk
Sportverenigingen24
Schalkwijk heeft 17 sportverenigingen waar in totaal acht verschillende sporten worden beoefend. In de grafiek hieronder zijn die 17 clubs en acht sporten weergegeven.
Grafiek 5: sportverenigingen Schalkwijk
4.4.2 Reikwijdte en verzorgingsgebied van voorzieningen
1. Voetbalclub v.v. Young Boys
Zoals je hier kan zien heeft de club
een groot verzorgingsgebied. Wat
betekent dat spelers van ver komen
om voor de deze club te spelen. Dit
komt vooral omdat de teams op een
hoog niveau spelen, waardoor ook de
beste spelers uit de regio nodig zijn. Zo
hebben wij van het bestuur vernomen
dat er spelers zijn die uit Amsterdam,
Zaandam en Hoofddorp komen. Hierop
hebben we de reikwijdte van de club
gebaseerd. De reikwijdte is ongeveer
20 km.
2. Haarlem College
Het Haarlem College is een brede school
voor het VMBO. Dat houdt in dat alle
niveaus op het VMBO gevolgd kunnen worden
op deze school. Vanwege de goede
bereikbaarheid mede doordat de school
naast een Zuidtangent-halte ligt komen leerlingen
vanuit Heemstede, Hoofddorp en Hillegom
naar deze school.
Door deze twee redenen heeft het Haarlem
College voor een middelbare school een
tamelijk groot verzorgingsgebied. De
reikwijdte is ongeveer 12 km.
3. Winkelcentrum Schalkwijk
We hebben het verzorgingsgebied en
de reikwijdte van het winkelcentrum
gebaseerd op ondervragingen. Zo hebben
we namelijk bij het winkelcentrum willekeurige
mensen gevraagd waar zij vandaan komen.
Het merendeel kwam gewoon uit Haarlem,
daarnaast een aantal uit Hoofddorp, Heemstede
en Vijfhuizen. Hiermee zijn we tot de conclusie
gekomen dat de reikwijdte van het winkelcentrum ongeveer 8 km is.
4. Kennemer Gasthuis locatie zuid
De reikwijdte en het verzorgingsgebied
van een ziekenhuis bepalen is lastig. Want er komen
steeds andere patiënten en die kunnen van overal
komen. Wij hebben het bepalen van de reikwijdte
daarom op de volgende manier aangepakt.
We hebben gekeken waar wel en geen ziekenhuizen zijn in de omgeving van Haarlem. Zo zijn we tot de conclusie gekomen dat er ook patiënten komen vanuit Zandvoort, Heemstede en Spaarnwoude, omdat daar geen ziekenhuizen zijn. En het feit dat het ziekenhuis nauw samenwerkt met het Kennemer Gasthuis locatie Noord betekent, dat er ook patiënten komen uit Haarlem-Noord, Velserbroek en Santpoort-Noord. De reikwijdte is ongeveer 13 km.
23 De basisscholen zijn: De Meer, De Molenwiek, De Piramide, De Wadden, De Brandaris, Don Boscoschool, Monseigneur Huibersschool, Al Ikhlaas, Rudolf Steinerschool ( speciaal onderwijs). De middelbare scholen zijn: Haarlem College (alle vmbo niveaus), Teyler College ( vmbo-t, havo, vwo), Lyceum Sancta Maria (havo, atheneum, gymnasium) en Rudolf Steinerschool Haarlem (Voortgezet onderwijs (vmbo-t, havo, vwo)).
